Ο Ρόδης Ρούφος–Κανακάρης (1924-1972) ήταν διπλωμάτης και λογοτέχνης. Ήταν γιος του Λουκά Κανακάρη-Ρούφου, γόνου της γνωστής οικογένειας των πατρινών πολιτικών. Παππούς του ήταν ο Θάνος Κανακάρης-Ρούφος, δήμαρχος Πατρέων και βουλευτής, ενώ ήταν απόγονος του Μπενιζέλου Ρούφου και συγγενής του Αριστομένους Προβελέγγιου. Αφού τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στη Σχολή Μακρή, σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, αρχικά στην Αθήνα (Ιερά Ταξιαρχία και ΡΑΝ) και το 1944 ως μέλος του Ιερού Λόχου  των φοιτητών, κοντά στον Ναπολέοντα Ζέρβα. Εκπλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία για 2 χρόνια στο Ναυτικό και έτσι δεν ενεπλάκη ουσιαστικά στον εμφύλιο. Στη συνέχεια, ακολούθησε διπλωματική καριέρα εισερχόμενος το 1949 στο Διπλωματικό Σώμα. Υπηρέτησε στη Βιέννη, τη Λευκωσία, το Λονδίνο και το Παρίσι. Συνδέθηκε  στενά με τον επίσης διπλωμάτη Γιώργο Σεφέρη. Στη διάρκεια της παραμονής του στην Κύπρο ως υποπρόξενος, συνεργάστηκε παράνομα με τον Γεώργιο Γρίβα-Διγενή (1955-1956), βοηθώντας και με την έμπρακτη συμπαράσταση της συζύγου του Αριέττας, τον αγώνα της ΕΟΚΑ για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Το 1961 εγγράφεται στο Παρίσι για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στην αρχαία ιστορία, την οποία δεν ολοκλήρωσε εξαιτίας της κατοπινής μετάθεσής του.

Με τον ερχομό της Χούντας, ο Ρούφος αρνήθηκε να υπηρετήσει το νέο καθεστώς. Αυτοεξορίζεται αρχικά για λίγους μήνες (Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος ’67) στη Βιέννη και στο Παρίσι. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, του απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα. Μετά από δύο οικειοθελείς εξαμηνιαίες τοποθετήσεις σε διαθεσιμότητα και μια τρίμηνη προσωρινή απόλυση από την υπηρεσία του, απολύθηκε τελικά από το ΥΠΕΞ, χωρίς να δικαιούται σύνταξης (1969). Συστηματική υπήρξε από την πρώτη μέρα η αντίδρασή του στο απριλιανό καθεστώς, με αποκορύφωμα τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έπαιξε στην ίδρυση της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων (ΕΜΕΠ) και την παρουσία του σε όλες τις εκδηλώσεις της, μέχρι το θάνατό του. Εξίσου σημαντικές υπήρξαν και οι πιο κάτω αντιστασιακές του δράσεις: α) η πρωτοβουλία του, μετά από προτροπή της συγγραφέα Καίης Τσιτσέλη, να διαμαρτυρηθούν για την αυθαίρετη δημοσίευση στις εφημερίδες ανθολογίας λογοτεχνικών κειμένων που είχε επιμεληθεί ο Ρένος Αποστολίδης, χωρίς την άδεια των ίδιων των συγγραφέων, οι οποίοι είχαν αποφασίσει να τηρούν στάση σιωπής ως αντίδραση στο καθεστώς (Απρίλιος 1969), β) η έκδοση του βιβλίου του για την πραγματική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα μέσα στη δικτατορία, που δημοσιεύτηκε ανώνυμα, στα γαλλικά καταρχήν στην Ελβετία, με τον τίτλο Verité sur la Grèce (La Cité, Λωζάνη Ιούνιος 1970) και ύστερα μεταφρασμένο στα αγγλικά από τον Richard Clogg, με τίτλο Inside the Colonels’ Greece, με το ψευδώνυμο Athenian για την αγγλική έκδοση (Chatto & Windus, Λονδίνο 1972) και με το ψευδώνυμο Anonymous για την αμερικανική έκδοση (W.W. Norton, Ν. Υόρκη 1972)· το βιβλίο γράφτηκε ύστερα από σχετικό αίτημα του γαλλόφωνου βέλγου δικηγόρου και συγγραφέα Pierre Mertens και με προτροπή της Μarie-Emma Νοταρά προς τον Ρούφο. Η αγγλική κριτική το χαρακτήρισε ως το καλύτερο ντοκουμέντο σχετικά με τη δικτατορία και έτσι εξασφάλισε ευρύτατη κυκλοφορία, και γ) ο ενεργός ρόλος στην έκδοση των Δεκαοχτώ κειμένων (Ιούλιος 1970) και η συμμετοχή του με κείμενα στις επόμενες εκδόσεις Νέα Κείμενα 1 (1971) και Νέα Κείμενα 2 (1972).  Εξίσου, συνέβαλε με άρθρο του (βλ. R. Roufos, “Culture and the Military”), στον τόμο που εξέδωσαν οι Richard Clogg και George Yannopoulos, με τίτλο Greece Under Military Rule, Martin Secker & Warburg, Λονδίνο 1972 (ελληνική μετάφραση: Γιαννόπουλος, Γιώργος Ν. Η Ελλάδα κάτω από στρατιωτικό ζυγό – Αθήνα : Εκδόσεις Παπαζήση, 1976). Η όλη συμβολή του αυτή αναγνωρίστηκε στη Μεταπολίτευση, οπόταν η Κυβέρνηση Καραμανλή του απένειμε μεταθανάτια το Μεγαλόσταυρο του Φοίνικος (1975), ενώ πιο πρόσφατα δόθηκε το όνομά του σε έναν όροφο του Υπουργείου Εξωτερικών.

Ο Ρούφος υπήρξε σημαντικός λογοτέχνης καθώς και μεταφραστής, εγκάρδιος δε φίλος τού επίσης λογοτέχνη Θεόφιλου Φραγκόπουλου. Αρχικά υπέγραφε τα έργα του με το ψευδώνυμο Ρόδης Προβελέγγιος. Στην ελληνική πεζογραφία εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 με την τριλογία Το Χρονικό μιας σταυροφορίας, που περιλαμβάνει τα μυθιστορήματα Η ρίζα του μύθου (1954), Πορεία στο σκοτάδι (1955) και Η άλλη όχθη (1958), μέσα από τα οποία περιγράφεται η Εθνική Αντίσταση από την οπτική της αστικής παράταξης. Στο μυθιστόρημα Χάλκινη εποχή (1960), δημοσιευμένο πρώτα στα αγγλικά με τον τίτλο The Age of Bronze, περιγράφει την πάλη των Ελλήνων της Κύπρου κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας αντικρούοντας τα όσα αναφέρει ο Λόρενς Ντάρελ στο βιβλίο του Bitter Lemons (ελληνική μετάφραση: Πικρολέμονα). Περισσότερο ολοκληρωμένο λογοτεχνικά θεωρείται το ιστορικό μυθιστόρημα Οι Γραικύλοι (1967), ενώ το δοκίμιό του με τίτλο «Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου» δημοσιεύθηκε αρχικά το 1963 στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Εποχές που εξέδιδε ο Χρήστος Λαμπράκης. Για τη συγγραφική του δραστηριότητα τιμήθηκε με το Βραβείο Κώστα Ουράνη το 1956 για την Πορεία στο σκοτάδι και με το Β’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1959 για την Άλλη όχθη. Μετέφρασε επίσης από τα αρχαία ελληνικά το Ελληνικά του Ξενοφώντα και το μυθιστόρημα του Λόγγου Δάφνης και Χλόη.

Με τη σύζυγό του Αριέττα Ρούφου απέκτησε δύο παιδιά, τον Λουκά και τον Θάνο. Μετά τον πρόωρο θάνατό του ξεκίνησε τη λειτουργία του το κοινωφελές “Ίδρυμα Ρόδη Ρούφου-Κανακάρη”, σύμφωνα με την επιθυμία που είχε διατυπώσει ο ίδιος στη διαθήκη του, για την ενίσχυση σπουδών και μελετών που σχετίζονται με την προστασία των ελευθεριών και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.